Из сегодняшних учебников школьники даже не узнают, что первым руководителем независимой Беларуси был Станислав Шушкевич.
Новые учебники по истории Беларуси в школы еще не поступили, учителя и дети получат их ближе к 1 сентября. Тем не менее, на всех учительских семинарах и в методических рекомендациях, в публикациях «Настаўніцкай газеты» чиновники от образования уже расставили нужные оценки в преподавании истории Беларуси. Разделы Речи Посполитой, присоединение белорусских земель к России, восстание Кастуся Калиновского изложены уже в совсем другой, фактически пророссийской версии, сообщает «Радыё Свабода».
Учитель истории из Крупок (Минская область) Андрей Олехнович отмечает, что у опытных учителей, и у бывших школьников, которые учились в середине 90-х, новые учебники вызывают пугающее впечатление.
«Что о Калиновском сейчас написано – это вообще ужас… Основные, узловые темы, которые и составляют у ученика ощущение, что твоя страна независимая – была очень длительное время, потом был перерыв, и потом она снова возобновила свою независимость. История ВКЛ, восстания 19 века воспитывают восприятие себя народом, а не племенем и не частью «трехголового» русского народа. Поэтому этот момент самый трагический. Я недавно разговаривал с молодыми учительницами, и они уже говорят о том, чему их учили в институте, что от них требует район, и чего от них требует идеологическая вертикаль», -- заявляет историк.
«Честный учитель будет говорить то, что и всегда говорил. Но таких учителей все меньше в нынешней школе», -- констатирует Андрей Олехнович.
Доктор исторических наук Анатолий Грицкевич утверждает, что за 15 лет правления Лукашенко акценты в учебниках по истории диаметрально изменились.
«За последние 15 лет в учебниках отошли от той тенденции, которая существовала в первой половине 1990-х, -- говорит ученый. -- Много в чем мы вернулись к советским позициям. Прекратили критику социализма, социалистической власти, периода нахождения БССР в составе Советского Союза. Что касается 19 столетия, то некоторые учебники даже восхваляют политику царизма в Беларуси. Пример - восстание 1863 года. В одном из учебников Калиновского называют представителем польских повстанцев, а Муравьева – хвалят за то, что он хорошо относился к белорусским крестьянам».
Как заявляют ученые, наибольшей правке с точки зрения современной государственной идеологии подверглось 19 столетие, а также переломный период 20-30-х годов прошлого столетия.
«В целом белорусский учебник истории больше всего похож на краткий курс истории ВКП (б), потому что 90 процентов текста - это перечисление фамилий сотрудников обкомов, райкомов, горкомов, со всеми регалиями и со всеми подвигами, - заявляет российская журналистка, вице-президент фонда «Либеральная миссия» Ирина Ясина, которая исследовала учебники истории постсоветских стран.
Что касается 15 последних лет истории Беларуси, то авторам школьных учебников удалось ограничиться фамилией только одного политического деятеля - Александра Лукашенко.
Например, в учебнике для 10 класса В. Фомина «История Беларуси. 1945—2005 год» ни разу не вспоминается фамилия первого руководителя независимой Беларуси Станислава Шушкевича. Зато в ответах на вопросы перед учениками ставятся задания, на которые не каждый политолог найдет однозначный ответ. Например: «Докажите, что внешняя политика Беларуси имеет многовекторный характер». В целом, если читаешь этот учебник, создается восприятие, что его главная цель – не дать цельные исторические знания, а оправдать правильность и неизбежность политического курса Александра Лукашенко.
Учитель заставил родителей заменить дневник ребенка потому, что они заполнили его на белорусском языке.
Эта история произошла с третьеклассником одной из гимназий Гродно. Папа с сыном купили дневник, изданный на белорусском языке, вместе заполнили его на "роднай мове". Учительница, увидев непорядок, попросила купить новый и подписать его по-русски.
- На мой взгляд, я действовал логично: на каком языке напечатан, на таком и заполняем. Но учитель утверждал, что в ведении документов должно быть единство: раз язык обучения в школе русский, значит, и записи в дневнике должны быть на русском рукой ребенка. Ведь при первой же проверке дневников администрация школы или комиссия из районного отдела образования сделает строгое замечание, - рассказывает Валерий, отец мальчика.
В итоге семья требованию подчинилась, но осадок остался. Родители уверены: таким отношением отбивается интерес детей к языку, ведь у ребенка отложилось в голове: "мова" это плохо, из-за нее одни проблемы. Не поняли они и того, зачем тогда в нашей стране печатают документы на белорусском, если заполнять их на этом языке нельзя. Кстати, "бракованный" дневник им пока не вернули.
По закону учитель оказался прав. Завуч начальных классов упомянутой гимназии подтвердила, что педагог действовал согласно Инструкции о порядке формирования культуры устной и письменной речи. В ней говорится, что вся школьная документация должна вестись на основном языке преподавания, а это русский. По ее словам, "в таком же положении находятся и учителя, которые ведут записи на русском в классных журналах, изданных на "роднай мове". Но если бы патриотичный папа настоял, для его сына, возможно, сделали бы исключение. Правда, прежде на педсовете задумались бы, с какими трудностями столкнется класс. Ведь диктовать третьеклашкам домашнее задание придется по очереди на двух языках, а это долго и будет путать детей.
В отделе образования Ленинского района сначала возмутились: "у нас же двуязычие, ребенок может сделать выбор". Затем заглянули в бумаги: "по Инструкции писать по-белорусски не положено". "Но на практике мы бы поняли настроение семьи и делать замечание школе не стали бы", - сказала заместитель начальника РОО Оксана Тарасевич.
Вот и получается, что в теории у нас два государственных языка, а на практике поддержка одного из них полностью зависит от взглядов конкретного педагога или чиновника. "Закон не может учесть все ситуации, поэтому подобные случаи нужно разбирать как исключительные и в пользу ученика, ведь в стране двуязычие", - пояснила главный инспектор управления общего среднего образования Министерства образования Ирина Киринович. Затем в сердцах бросила: "Печатают на белорусском, чтобы хоть так не отвыкали от родного языка", - и отправила за комментариями к начальнику. Но в течение трех дней застать его я не смогла. В итоге отправила в Министерство образования официальный запрос. Не позже чем через месяц нам должны ответить, почему же писать на белорусском в школьных документах нельзя.
http://news.tut.by/society/198814.html
Да якога часу гэта будзе працягвацца???
Так это и есть путь к единому государству. От газтрубы отказались, от культуры тоже. Так где же единое государство ? Еще немного и .....
Скоро пойдут беларуссие хлопцы в "единую" армию усмирять чечен.
Сучасныя беларускія школьныя падручнікі па гісторыі Беларусі
Навучанне ў школах – важны этап станаўлення чалавека. Светапогляд людзей у пэўнай ступені закладваецца менавіта школьнай адукацыяй. Падручнікі па гісторыі Беларусі прайшлі некалькі рэдакцый. З дапамогай Нацыянальнага адукацыйнага парталу Навукова-метадычнай ўстановы "Нацыянальны інстытут адукацыі» Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь знойдзем сучасныя школьныя падручнікі і пагартаем некалькі з іх.
Падручнікі да 10-га класу
Спачатку не самая апашняя рэдакцыя “Гісторыі Беларусі” за 7 клас (2009г.). Аўтары пішуць, што на свабодных ад крыжакаў балцкіх землях у XIIIст. можна вылучыць дзве вялікія вобласці – Аўкштайцію (Сярэдняе і Верхняе Панямонне, у тым ліку сучасная Гродзенская вобласць) і Жамойць (Ніжняе Панямонне). Літва, паводле аўтараў, гэта адзін з раёнаў Аўкштайціі, які стаў цэнтрам аб’яднання балцкіх плямён, таму пад Літвой сталі разумець Аўкштайцію і Жамойць. Верхняе і Сярэдняе Панямонне (Аўкштайція) стала ядром утварэння ВКЛ. Шкада, што на мапах у падручніку самі аўтары гэтую Аўкштайцію вучням так і не паказалі. Нягледзячы на тое, што напрамую нідзе не пішацца, што Літва – гэта назва дзяржавы, па апісанню падзей у чытача складваецца ўражванне аб існаванні дзяржавы Літва (да сярэдзіны XIIIст). Тым больш, што дзеці ведаюць сёняшнюю краіну «Литва».
З падручніка можна даведацца, што з далучэннем новых зямель Гедымін пачаў звацца “каралём Літвы і Русі», «каралём літоўцаў і многіх рускіх». Тут жа ёсць тлумачэнне, што пад «рускія», «русіны» маецца на ўвазе насельніцтва беларускіх земляў, таму і дзяржава стала звацца Вялікае Княства Літоўскае і Рускае. Тлумачэнне ідзе далей: пры далучэнні Жамойці – стала звацца Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае. У тым жа абзацы ўзгадваецца і сучасная “Літоўская Рэспубліка”, што на ўзроўні слоў толькі ўзмацняе пераемнасць паміж Княствам Літоўскім і сёняшняй Летувай.
Такім чынам, дзеці вучаць, што нейкая Аўкштайція (Літва) ў нейкім Панямонні (не дужа важна, бо Жамойць таксама Літва) становяцца ядром дзяржавы ВКЛ (Літвы, як продка “Літоўскай Рэспублікі”), а потым далучаюць рускія землі (аўтары некалькі разоў пішуць, што так называлі беларусаў), і становяцца ВКЛ і Рускім. Да гэтуль нічога беларускага не было, акрамя, бадай, фізічнай тэрыторыі каля беларускага Нёману і некалькіх гарадоў – сукупнасці будынкаў без людзей і культуры. Вось і атрымліваецца ў дзяцей Вялікае Княства Літоўскае (Аўкштацйія), Рускае (беларусы і украінцы) і Жамойцкае (усё тая ж Жамойць, якую таксама за Літву разумеюць). Праз падручнік апісанне ідзе праз “літоўскія/літоўцы”, “беларускія/беларусы”, што толькі падкрэслівае летувіскасць ВКЛ, бо “рускія” (беларусы) былі далучаны апасля.
Падручнік пакідые ўражанне, што ВКЛ – гэта дзяржава летувісаў, а беларусы неяк проста туда трапілі нібы заблукалі.
Другая частка падручніка ад 2016г. па гісторыі Беларусі ўжо для 6 класа з самога пачатку сустракае нас тым, што ВКЛ была ўтворана на землях Літвы і Заходняй Беларусі ў сярэдзіне XIIIст. Важнае дасягненне беларукай гістарыяграфіі перадаецца школьнікам: ў адрозненні ад балцкіх плямёнаў на землях Беларусі былі даўнія традыцыі дзяржаўнай арганізацыі. Гаворка ідзе пра Жамойць і Аўкштайцію, адзін з раёнаў якой называўся Літвой, які стаў цэнтрам аб’яднання балцкіх плямёнаў. Пры гэтым замест Верхняга і Сярэдняга Панямоння (Аўкштайція) мы ўжо маем Панямонне Беларускае. Падручнік займаў мапу з Аўкштайціёй. Незразумела толькі, чаму на ўсіх наступных картах, дзе даюцца тыя ж геаграфічныя аб’екты, нідзе Аўкштайцію мы больш не бачым, а Жамойць – паўсюль. Увогуле, негледзячы на пастаяннае згадванне Жамойці, Аўкштайція сустракаецца толькі некалькі разоў і потым знікае без прычыны. Але ж аўтары – жартаўнікі – сярод спіса абагульняючых пытанняў просяць школьнікаў паказаць Аўкштайцію на мапе, аб месцазнаходжанне якой і дагэтуль спрачаюцца летувіскія навукоўцы.
Цікава, што Вільня ў рускамоўнай версіі 2009г. і 2016г. ідзе як «Вильно». Калі не рабіць транслітэрацыю з дзяржаўнай мовы ВКЛ таго часу ці не ўжываць «Вильнюс» (адзінае тлумачэнне ў дужках не кранаем), то навошта браць польскі узор? Вільня пасля захопу Рэчы Паспалітай расейцамі звалася «Вильна» да 1918г., калі быў на час перанята «Вильно» з нагоды прыналежнасці зямель да Польчшы ў 1919-1939гг. Пасля Сталінскага падарунка горад для расейскамоўных стаў «Вильнюсом». Ці аўтары беларускага падручніка па гісторыі прынцыпова лічаць сучасную сталіцу Летувы па праву польскім горадам?
Але цікавей тое, што ў гэтым падручніку Гедымін – “кароль ліцвінаў (литвинов) і русінаў”. І “насельніцтва Беларусі магло лічыць і лічыла гэтую дзяржаву сваёй”, “у складзе ВКЛ беларусы пачалі вылучацца як самастойны этнас”.
Такім чынам, адбыўся крок да сучасных ведаў гісторыкаў аб генэзе ВКЛ, што, канешна, добра. Нажаль, што ў незалежнай Рэспублікі Беларусь гэта патрабуе столькі часу, каб пачынаць выхоўваць дзяцей па гісторыі, а не міфам ці ідэалогіі. А гэта толькі малы пачатак.
Скочым ў падручнік па гісторыі Беларусі канца XVIIIст. - пачатку ХХ ст. за 9 клас (2011г.) і адразу ж убачым пераемнасць ад падручніку за 8 клас (2010г.), дзе падзеі апошняй трэці XVIIIст. (кантрольныя кропкі 1772, 1793, 1795гг.) завуцца “Ўключэнне беларускіх замель у склад Расійскай імперыі”. Гэта ў папярэдніх класах зручна казаць пра ўключэнне, бо шмат зямель беларускіх насамрэч увайшлі ў склад ВКЛ дагаварным шляхам. За ўвесь 9-ы клас аўтары не характарызуюць падзеі ліквідацыі Рэчы Паспалітай як захоп ці акупацыю. Проста “ўключэнне”. Нават не гвалтоўнае ўключэнне. Пры гэтым беларускія землі страцілі сваю ўладу, насаджваўся царскі грамадска-палітычны лад, насельніцтва пачалі перарабляць ў расейцаў, у тым ліку ўвялі расейскую мову, ліквідавалі уніяцкую царкву, а падручнік так і не даходзіць да выніку аб нейкім гнёце ды агрэсіі. Усё падаецца з інтанацыяй прагрэсіўных пераменаў. Між тым, калі аўтары напрыканцы курса распавядаюць пра прыход немцаў у 1915г., то адпеведны параграф мае пад дзесятак “акупацыя”, “акупацыйны”. Чужынцы ўсталявалі новую ўладу, уводзілі свае парадкі, свою мову (дарэчы, пры немцах з’явілася беларуская мова ў школах, чаго не было пры расейцах), незадаволеных забівалі – чаму гэта не “падзел” беларускіх зямель ды не “ўключэнне” ў склад Германскай імперыі ці чаму тады расейская ўлада не акупацыя?
Вось у 2010 г. Беларусь уключылі ў мытны саюз краін Еўразійскага эканамічнага звязу. Ці ў 2011г. Беларусь накіравала заяўку да Еўрапейскай прасторы вышэйшай адукацыі, а ў 2015г. яе ўключылі ў Балонскі працэс. А да гэтага беларусаў у 1772, 1793, 1795гг. у тры крокі “ўключылі” ў Расейскую імперыю. Неяк так атрымліваецца.
Падручнік вучыць дзевяцікласнікаў, што знешняй формай праяўлення нацыянальнай самасвядомасці з’яўляецца назва народу, сцвярджае, што ў першай палове ХІХ ст. Цэнтральную і Заходнюю Беларусь нярэдка называлі Літвой, а яе насельніцтва – літвінамі. Ад сабе дадамо, што існуе шэраг навукоўцаў, што на падставе фактаў лічаць, што да жорсткай царскай рэакцыі пасля паўстання Каліноўскага большасць(!) беларускамоўных менавіта часцей (!) звала сабе ліцвінамі. Там жа ў падручніку чытаем, тэрмін «Беларусь» і назва «беларусы» паступова замацаваліся за ўсёй тэрыторыяй пражывання беларускага народа. Такое важнае пытанне – чаму так стала, што насельніцтва страціла сваю назву (Літва) і атрымала новую – падручнік не тлумачыць. Не скажуць аўтары пра мэтанакіраваную палітыку царызму на знішчэнне нацыянальнай ідэі, свядомасці. Дужа жаль, што аўтары падручніка па гісторыі Беларусі не пішуць, як Расейская імперыя выбіла з ліцьвінаў ВКЛ (у сваёй большасці беларусаў) іхнюю гістарычную свядомасць літоўскасці (не блытаць з летувіскасцю) і тэрытарыяльна адсунула назву Літва да Жамойці, а нас зрабіла беларус(ц)амі.
Між тым, аўтар сам распавядае ў тэрмінах Беларусь/Літва, калі трэба паказаць праекцыю сучаснай нашай паўночнай суседкі і такім чаным на ўзроўні назваў супрацьпастаўляе гістарычную Літву Беларусі, не пакідаючы нам месца ў гісторыі ВКЛ. Наўрад ці так жадалася, але дзеці ўспрымаюць менавіта так. Не дадавайце блытаніны, не садзейнічайце мітам, наша паўночная суседка – Lietuvos Respublika – Летува.
К.Каліноўскі не быў уганараваны аўтарскай ацэнкай аб ягонай ролі ў гісторыі нашый краіны. Праз радкі Каліноўскі падаецца нам хлопцам-бунтаром па адраджэнню Рэчы Паспалітай. Роля М.Мураўёва (прабачце, у параграфах падручніка заўсёды званне “генерал-губернатар”)… Роля “генерал-губернатара М.Мураўёва” для беларусаў таксама сціпла прадстаўлена, нават на мянушцы “вешальнік” і “людаед”, што само па сабе добрая характарыстыка, не хапае аўтарскай увагі. Аўтары не спрабуюць пераадолець царскія і савецкія ідэалагічныя бар’еры. Так нам часта падаюць прычыны расейскай агрэсія на беларускіх землях выключна як польскія пагрозы. Вучню так і не скажуць, і не патлумачаць, чаму Каліноўскі, які лічыў сваёй радзімай ВКЛ, пісаў па-беларуску і пісаў беларусам, варушыўшы беларускі рух, ды падрымліваў царкоўную вунію (ўніяцтва), быў павешаны Мураўёвым як змагар за пальшчызну і каталіцызм.
Пра заходнерусізм, які намагаўся знішчыць беларускае, карціна, як кажуць, няпоўная, прычым школьнікам ён падаецца выключна як беларускі феномен (у сэнсе беларускай ініцыятывы і заклапочанасці).
Кажучы пра беларускія землі, падручнік нагадвае, у тым ліку і Віленскую губерню. Але сама Вільня, у адрознянне ад іншых беларускіх гарадоў, на старонках губляецца. Яна ўзгадваецца ў гаворках пра нацыянальнае і культурнае жыцце. З беларускіх гарадоў канца ХІХ ст. самымі вялікімі прыводзяцца толькі Менск і Віцебск. Пра Вільню, якая на той час уваходзіла ў дзесятку буйнейшых у Расеі, падручнік ідэалагічна забыўся (у 1897г. жыхароў Вільні было столькі, колькі ў Менску і Віцебску разам).
Ёсць адна дэталь: падручнік піша пра гарады “ў ХІХ ст. у Беларусі”, ён не піша пра гарады беларускія. Але Беларусі ў той час не было, і “гарады Беларусі” XIXст. як школьнікамі, так і многімі іхнымі бацькамі, будуць успрымацца, як гарады беларускія. Згадзіцеся, менавіта так, тым больш, што з падручніка мы ведаем, што Віленская губернія – таксама беларуская зямля. Аналагічна з беларускім тэатрам І.Буйніцкага, які “гастраляваў па гарадах Беларусі, у Вільні, Варшаве, Пецярбургу”. Хутчэй за ўсё, аўтарамі не планавалася аддзяліць Вільню ад этнічных беларускіх зямель, але менавіта так і атрымалася. Чаму ў прыналежнасці гарадоў мы карыстаемся сучаснымі дзяржаўнымі межамі, а кажучы пра тэрыторыі – этнаграфічным прынцыпам? Тут ці Вільня – беларускі горад, ці Віленская губерня – не беларуская зямля.
Неглядзячы на шэраг гістарычных фактаў, якія апісваюць аўтары падручніка, не хапае падсумавання і беларускага погляду. Аўтары пішуць пра падзеі на беларускіх землях, але не пішуць, што гэтыя падзеі прынеслі беларусам. Аўтары пішуць пра нацыянальнае пытанне і фарміраванне самасвядомасці беларусаў, але ў палітыцы Расейскай імперыі ў дачыненні да беларусаў дэнацыянальнага характару не бачаць.