Няўдалыя нацыянальна-вызваленчыя паўстанні палякаў быццам дэскрыдытавалі сябе. Беларускія патрыёты ў пошуках новага шляху для свайго народа прыйшлі да сацыялістычнай дактрыны і перэарыентацыі з Польшчы на Расію. Спеў усерасійскі выступ бедных супраць багатых (сацыялістычная рэвалюцыя). Растрэл шэсця пецярбургскіх працоўных з сем’ямі 9 студзеня 1905 г. сатрос усю краіну. Хваля сутычак і мітынгаў пратэсту ахапіла і гарады Беларусі. Працоўныя пачалі вясновы наступ на прадпрымальнікаў і дамагліся падвышэнні заробку і скарачэнні працоўнага дня да 9-10 гадзін.
Улетку 1905 г. назіраўся ўздым працоўнага і сялянскага руху. У жніўні цар апублікаваў закон пра скліканне дарадчай Думы, падрыхтаваны Міністрам унутраных спраў Булыгиным. Па гэтым законе працоўныя і іншыя твары, якія працуюць па найманні, не атрымлівалі выбарчага права. Лібералы пагадзіліся ўдзельнічаць у выбарах. Усе партыі сацыялістычнай арыентацыі байкатавалі выбары ў Думу.
У кастрычніку 1905 г. краіну ахапіла ўсерасійская стачка. У Беларусі ў выніку стачкі была паралізавана ўся чыгунка. У разгар гэтай стачкі, 17 кастрычніка 1905 г., цар падпісаў маніфест, у якім народу былі абяцаны свабода слова, збораў, звязаў, а таксама скліканне заканадаўчай Думы. У гэта ж час улады перайшлі да рэпрэсій. 18 кастрычніка па ўзгадненні з губернатарам П. Курловым у Менску на прывакзальным пляцы быў расстраляны дваццацітысячны мітынг. У выніку да 100 чалавек было забіта, каля 300 паранена. У адказ эсэры вырашылі правесці шэраг тэрарыстычных актаў. Эсэр І. Пуліхаў здзейсніў няўдалы замах на П. Курлова і быў расстраляны.
Пасля маніфеста 17 кастрычніка ліберальная буржуазія стала актыўна падтрымліваць царызм. У канцы 1905 г. была створана партыя «Зьвяз 17 кастрычніка» («октябристы»). Яна падтрымлівала царызм і яго праграму, выступала за неабходнасць захавання адзінства Расіі. «Октябристы» дапушчалі магчымасць даць некаторую аўтаномію толькі Фінляндыі. У лістападзе 1905 г. лібералы стварылі Канстытуцыйна-дэмакратычную партыю (кадэты). Яны выступалі за канстытуцыйную манархію, выкуп часткі абшарніцкай зямлі сялянамі, дэмакратычныя волі, але супраць права народаў на нацыянальнае самавызначэнне. Праўда, у яе праграме было абяцана даць аўтаномію Царству Польскаму. Шырокай падтрымкі дзейнасць кадэтаў у Беларусі не атрымала. Да вясны 1906 г. невялікія групы кадэтаў аформіліся толькі ў Магілёве і Пінску. Саюзніцай кадэтаў выступала Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы і Беларусі , якая была створана ў канцы 1905 г. па ініцыятыве віленскага каталіцкага біскупа Э. Роппа. Вельмі правыя сілы ўтварылі «Звяз рускага народа», чальцоў якога пачалі зваць «чарнасотнікамі». У канцы 1905 г. – пачатку 1906 г. чарнасоценныя арганізацыі аформіліся ў Менску, Гомелі, Віцебску, Пінску.
Маніфест 3 лістапада 1905 г., у адпаведнасці з якім спынялася збіранне выкупных плацяжоў, не супакоіў сялян. У лістапада-снежні 1905 г. адзначаны ўздым сялянскага руху: у кастрычніку зарэгістравана 54 выступы сялян, у лістападзе – 154, у снежні – 286. У гэта ж час адбыліся хваляванні ў войскі. Выступы салдатаў адбыліся ў Віцебску, Гародня, Бабруйску, Баранавічах, Брэсце, Магілёве. Снежаньскае ўзброенае паўстанне ў Маскве знайшло вызначаны водгук у Гомелі, Пінску, Мазыры, Баранавічах. У Менску 8 снежня пачаўся ўсеагульны страйк, якім кіравала кааліцыйная рада. У ноч на 9 снежня ў Менску былі арыштаваны 17 актыўных рэвалюцыйных дзеячаў. Горад і губерня былі абвешчаны на становішчы надзвычайнай аховы, зачынена газета «Паўночна-заходні край». Пачаўся перыяд паступовага спаду рэвалюцыі.
Палітыка і тактыка царызму, агульнарасійскіх і нацыянальных партый у перыяд спаду рэвалюцыі 1905 – 1907 гг.
Адступленне рэвалюцыі суправаджалася карнымі экспедыцыямі, растрэламі, звальненнямі. Для адцягнення ўвагі ад рэвалюцыйных падзей былі скарыстаны выбары ў Дзяржаўную Думу. 11 снежня 1905 г. быў апублікаваны новы выбарчы закон, па якім перавага на выбарах было забяспечана абшарнікам і буржуазіі. Лібералы заклікалі грамадзян да ўдзелу ў выбарах. Бальшавікі, эсэры, Бунд, падтрымалі тактыку байкоту Думы. Прадстаўнікі габрэйскай «Паалей – Цыон» і сіяністаў-сацыялістаў блакаваліся кадэтамі. Меншавікі занялі палавіністую пазіцыю: яны адпрэчвалі выбары дэпутатаў, але згодны былі прыняць удзел у выбарах упаўнаважаных і выбарнікаў для стварэння органаў «рэвалюцыйнага самакіравання» на месцах.
Беларускі сацыялістычная грамада на II з’ездзе ў студзені 1906 г. прыняла новую праграму. Канчатковай мэтай грамады была замена капіталізму сацыялізмам, прыватнай уласнасці – грамадскай. Ажыццяўленне зямельнай рэформы звязвалася са звяржэннем царызму. Па іх праграме зямлёй павінны распараджацца зямельныя фонды, каб кожны мог узяць зямлю ў пажыццёвае карыстанне. Самадзяржаўе ў Расіі павінна быць заменена федэратыўна -дэмакратычнай рэспублікай з культурна-нацыянальнай аўтаноміяй для нацыянальных меншасцяў. Абгрунтоўвалася патрабаванне аўтаноміі для Беларусі з мясцовым соймам у Вільні. БСГ далучылася да тактыкі байкоту.
