Венеды

У еўрапейскай гісторыі няма нейкіх “чыстых” этнасаў, яны складаліся ва ўмовах сталых узаемаадносін з суседзямі і нярэдка тэрытарыяльнага зрушэння двух або некалькіх племянных груп. Сучасная навука ў стане разабрацца ва ўсіх гэтых калізіях. Абавязковай умовай пры гэтым з’яўляецца ўсебаковы і цэласны аналіз, а не выбарковы, засяроджаны на гісторыі толькі аднаго этнаса.

Весткі з Рыму і Візантыі

Да пачатку I тысячагоддзя н.э. адносяцца першыя звесткі аб славянах у антычных крыніцах. Рымскімі аўтарамі яны (нашы продкі) менаваліся венедамі або венетамі. Аб тым, што пад гэтым этнонімам сапраўды хаваліся славяне, сведчыць Ярдан – аўтар “Гетыкі”, напісанай у сярэдзіне VI стагоддзя. Ён паведамляе, што венеды – “шматлікае племя”, якое пражывала “ад вытокаў Вісгулы (антычны назоў Віслы) на велізарных прасторах… Хоць зараз іх назовы змяняюцца ў залежнасці ад розных родаў і месцаў пасялення, пераважна яны ўсё ж завуцца славянамі і антамі”.

Венедамі у раннім сярэднявеччы звалі славян іх заходнія суседзі германцы, што зафіксавана мноствам пісьмовых крыніц. Германскі назоў захаваўся за славянамі да нядаўніх часоў – так мянуюцца славяне-лужычане. Венедамі завуць славян і прыбалтыйскія фіны (эстонскае wene, фінскае venelainen, карэльскае venea – рускія, Vena – Русь). Меркавалі, што гэты назоў славян быў запазычаны ад германцаў. Аднак гэта не так. Найноўшыя археалагічныя пошукі паказваюць, што славяне ўступілі ў кантакты з прыбалтыйскімі фінамі незалежна ад германцаў у сярэдзіне I тысячагоддзя н.э., калі пасяліліся на іх землях у басейнах Ільменя і Пскоўскага возера. А дашлі яны з абласцей, прылеглых да Віслы, якія, паводле Ярдана, прыналежылі славянам-венедам.

Аб венедах упершыню згадана ў працы Гая Плінія Старэйшага (23/24-79 гады н.э.) “Натуральная гісторыя”, утрымоўваючай геаграфічнае апісанне Еўропы, Паўночнай Афрыкі і Блізкага Ўсходу. Варварская частка Еўропы апісана тамака вельмі імгліста. Паведамляецца, што Энінгія “населеная аж да ракі Вісулы (відавочна, Віслы) сарматамі, венедамі, скірамі, хірамі”. Скіры – германскае племя, якое пражывала дзесьці паўночней Карпат да III стагоддзя, хіры – невядомае, меркавана сармацкае племя. З гэтай інфармацыі бачна, што венеды ў I стагоддзі н.э. пражывалі дзесьці непадалёк ад Віслы, па суседству з сарматамі і скірамі.

Цікавая карта “Germano-Sarmata” 1790, Ch. Delamarche – лакалізацыя венедаў на ёй супадае з этнаграфічнай картай беларусаў і межамі БНР.

Цікавыя дадзеныя аб венедах утрымоўваюцца ў складанні Публія Карнелія Тацыта “Нямеччына”, напісаным у 98 годзе. Вобласцю венедаў, па Тацыту, была тэрыторыя паміж Нямеччынай і сарматамі, заходнімі межамі якіх у гэты час было Сярэдняе Падняпроўе. Пеўкіны – гэта галіна бастарнаў, якія засялялі вобласці паўночней Карпацкіх гор.

Больш пэўныя звесткі Клаўдзія Пталамея, якія змяшчаюцца ў яго працы “Геаграфічнае кіраўніцтва” (трэцяя чвэрць II стагоддзя). Там паведамляецца, што венеды – адзін з найбуйных этнасаў Еўрапейскай Сарматыі і тэрыторыя іх пражывання звязаная з Віслай. Бліжайшыя суседзі іх – гітоны, амброны, галінды і судзіны. Гітоны, як лічаць даследнікі, гэта готы, пражываўшыя ў гэты час у ніжняй плыні Віслы. Амброны – галіна ўжо знаёмых нам бастарнаў. Галінды і судзіны – заходне-балтыйскія плямёны, добра вядомыя па раннесярэднявечных крыніцах і якія жылі ў раёне Мазырскіх азёр і Сярэднім Панёманні.

Да III стагоддзя ўзыходзіць геаграфічная карта міру, званая Пеўтынгеравай, на якой венеды пазначаныя ў двух месцах. “Венеды-сарматы” тамака размешчаныя паўднёвей Балтыйскага мора і паўночна-заходней бастарнаў. Проста “венеды” змешчаныя побач з гетамі і дакамі, гэта значыць паміж ніжнім Дунаем і Днястром, што, хутчэй за ўсё, кажа аб рассяленні часткі славян на поўдзень.

Гэтым і абмяжоўваецца інфармацыя антычных аўтараў аб ранніх славянах. Шырэй звесткі ў пісьмовых крыніцах VI -VIII стагоддзяў. Праўда, цэласнага апісання славянскага міру мы не сустракаем і тут. Найболей цікавыя дадзеныя аб геаграфіі славян прыводзяцца ў вядомага нам Ярдана, які выкарыстаў інфармацыю твораў Алабія і Касіадора канца V – пачатка VI стагоддзя, якія не дайшлі да нас.

Нямала інфармацыі аб славенах і антах утрымоўваецца ў складаннях антычных гісторыкаў. Але яна адносяцца толькі той часткі славянскага насельніцтва, якая накіравалася да Дуная і прасовалася на поўдзень, асвойваючы землі Балканскага паўвострава, і не закранае славянскі мір асноўных тэрыторый.

Подписаться
Уведомить о
guest
0 Comments
Межтекстовые Отзывы
Посмотреть все комментарии